Του Κώστας Καρτάλη*
Αποτελεί κοινότυπη διαπίστωση ότι οι πόλεις στην Ελλάδα αναπτύσσονται χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό, ουσιαστικά με βηματισμούς που δεν αντέχουν στο χρόνο και με εργαλεία παρωχημένα τόσο λειτουργικά όσο και θεσμικά. Όμως εκτιμώ ότι η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά και η Πάτρα, ο Βόλος, η Λάρισα, το Ηράκλειο, κ.α. συμμετέχοντας στο γενικό ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων και μεσαίων αστικών συγκροτημάτων σε ευρωπαϊκό, μεσογειακό, διαβαλκανικό και εθνικό επίπεδο, συγκεντρώνουν πλεονεκτήματα και έχουν ευκαιρίες για τον εκσυγχρονισμό τους σε όλους τους τομείς (περιβαλλοντικό, οικονομικό, κοινωνικό).
Ο κατάλληλος σχεδιασμός (λ.χ. κατάρτιση η αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου) μπορεί να αποτρέψει την αυθαίρετη ανάπτυξη μιας πόλης και να αξιοποιήσει τις νέες δυνατότητες αστικής ανάπτυξης. Για να συμβεί αυτό,
ο σχεδιασμός θα πρέπει να βασισθεί σε ένα νέο «περιβαλλοντικό - κοινωνικό-οικονομικό» μοντέλο ανάπτυξης που να ενσωματώσει οργανικά τα νέα δεδομένα/προκλήσεις και να εκμεταλλεύεται σε μέγιστο βαθμό νέες διοικητικές δομές που θα ενισχύουν τις μητροπολιτικές λειτουργίες. Το νέο λοιπόν, μοντέλο ανάπτυξης αποτελείται από τρεις συνιστώσες δράσεων και μια συνιστώσα αναγκαίας συνθήκης:
Η πρώτη συνιστώσα - Οικονομική ανάπτυξη και Βιώσιμη Απασχόληση- περιλαμβάνει όλες τις προτάσεις που σχετίζονται άμεσα με την αναπτυξιακή στρατηγική και την απασχόληση και τη διαδικασία μετάβασης προς πιο εξελιγμένα μοντέλα: διεθνής ρόλος μιας πόλης, τεχνολογικές πλατφόρμες και κοιτίδες, επιχειρηματικότητα, κοινωνικό κεφάλαιο, απασχόληση.
Η δεύτερη συνιστώσα - Χωρική Ολοκλήρωση και Προστασία Περιβάλλοντος περιλαμβάνει γενικούς στόχους και στρατηγικές για την αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής των πόλεων στα πεδία του χωρικού σχεδιασμού, της ποιότητας ζωής των κατοίκων, της προστασίας περιβάλλοντος, των βιώσιμων μεταφορών, στην οικιστική οργάνωση και στο δομημένο περιβάλλον.
Η τρίτη συνιστώσα - Κοινωνική Συνοχή και Συνεργασία - συνοψίζει τις προτάσεις που σχετίζονται με τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις σήμερα στη δομή του κοινωνικού ιστού της: μεταναστευτικές ροές και φαινόμενα κοινωνικού διαχωρισμού και πόλωσης, δημογραφικές αλλαγές και μεταβολές στη δομή των νοικοκυριών και των εργασιακών σχέσεων.
Κατά την άποψη μου το μοντέλο ανάπτυξης των ελληνικών πόλεων οφείλει να περιλαμβάνει και επτά (7) ειδικότερους στόχους:
Ανάσχεση της διάχυτης αστικοποίησης και μετακίνηση από την εκτατική οικιστική ανάπτυξη σε ένα μοντέλο που βασίζεται στις ολοκληρωμένες αναπλάσεις του υφιστάμενου αστικού ιστού, σύμφωνα και με την αρχή της «συμπαγούς πόλης».
Αναδιοργάνωση των κεντρικών λειτουργιών με την αναβάθμιση κα αποσυμφόρηση του κέντρου της πόλης και παράλληλη αποθάρρυνση της άκριτης διασποράς των κεντρικών λειτουργιών μέσα και έξω από την πόλη και ειδικά της γνωστής γραμμικής ανάπτυξης πάνω σε κύριους οδικούς άξονες.
Βελτίωση της ποιότητας ζωής, της λειτουργίας της πόλης και του δομημένου περιβάλλοντος. Σήμερα η δημιουργία μιας ορατής ταυτότητας μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με αναπλάσεις για την αναγέννηση του υφιστάμενου οικιστικού ιστού. Ανάλογα με την περιοχή, οι αναπλάσεις πρέπει να έχουν διαφορετική αιχμή: βελτίωση της εικόνας και λειτουργίας της πόλης στις πιο κεντρικές περιοχές, αντιμετώπισης βασικών αναγκών στις λιγότερο ευνοημένες περιοχές μιας πόλης, αναπλάσεις μεγάλων ελεύθερων ή μη χρησιμοποιούμενων χώρων που θα λειτουργήσουν ως πόλοι αναβάθμισης ευρύτερων περιοχών γύρω από αυτές.
Αναγέννηση της γειτονιάς με στόχο την αποκατάσταση της ανθρώπινης κλίμακας στον αστικό ιστό. Οι μικρότερες από τις ενότητες αυτής της ιεραρχίας (οικοδομικό τετράγωνο, γειτονιά, συνοικία κλπ) μπορούν να παίξουν ρόλο πυρήνων κοινωνικής ζωής εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση του άμεσου περιβάλλοντός τους.
Προστασία και ανάδειξη του δημόσιου χώρου. Ο υπαίθριος δημόσιος χώρος δέχεται τεράστιες πιέσεις αλλαγής χρήσης. Οι πιέσεις δεν αφορούν μόνο στις μεγάλες εκτάσεις αλλά και στις πλατείες, τους πεζοδρόμους, κ.α. που καταλαμβάνονται συνήθως παρανόμως από χρήσεις που απαξιώνουν τον προορισμό τους.
Διαχείριση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Χωρίς να υποτιμώνται άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα των πόλεων σήμερα, ειδική αναφορά γίνεται στο ζήτημα της ποιότητας του αέρα και της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Σε ότι αφορά στη μείωση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης, άμεση προτεραιότητα είναι ο δραστικός περιορισμός της χρήσης των ΙΧ οχημάτων με περαιτέρω ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Αναφορικά με το ζήτημα των απορριμμάτων προτεραιότητα πρέπει να είναι ένα νέο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων, που θα επιδιώκει το σταδιακό πέρασμα από τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), που χρησιμοποιούνται σήμερα, στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Η μετάβαση αυτή προϋποθέτει μεταξύ άλλων ένα συνδυασμό λύσεων που περιλαμβάνει - μεταξύ άλλων - τη μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων, τη διαλογή στην πηγή και την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και την ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων.
Βιώσιμο σύστημα κινητικότητας. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα συνδυασμένων μετακινήσεων που απευθύνεται σε όλους τους πολίτες και περιλαμβάνει - με διαφοροποιήσεις ανά πόλη - το περπάτημα, το ποδήλατο, το ταξί, κάθε δίκτυο δημόσιας συγκοινωνίας, τα μικρά και μεγαλύτερα λεωφορεία, το τραμ, το μετρό.
Αντί επιλόγου
Δεν ισχυρίζομαι ότι η παραπάνω προσέγγιση είναι εύκολη. Όμως είναι η μόνη που μπορεί να αποκαταστήσει το χαμένο νήμα της σχέσης «πόλη- πολίτης» και μάλιστα σε ένα νέο προγραμματικό πλαίσιο («Καλλικράτης») που προσφέρει νέες δυνατότητες και εμπιστεύεται περισσότερες αρμοδιότητες στις τοπικές κοινωνίες.
Τέλος ο αναγνώστης εύκολα θα διαπιστώσει την αντιστοίχιση του μοντέλου ανάπτυξης με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των μεσαίων πόλεων της ελληνικής περιφέρειας αλλά και τις ενέργειες που πρέπει να δρομολογηθούν - βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα - για μια καλύτερη ποιότητα ζωής σε κάθε πολεοδομικό συγκρότημα. Οι λύσεις υπάρχουν. Οι πολιτικές είναι που αναζητούνται.
*Ο Κώστας Καρτάλης είναι Αν. Καθηγητής Παν/μιου Αθηνών, βουλευτής Μαγνησίας του ΠΑΣΟΚ, πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής
Πηγή: eklogika.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου